İstanbul'da Deprem Sonrası Kentsel Dönüşüm İhtiyacı ve Finansman Çözümleri
İstanbul’da geçtiğimiz hafta yaşanan 6,2 şiddetindeki depremle birlikte kentsel dönüşüm ihtiyacı yeniden gündeme geldi. Uzmanlar, İstanbul’da 1,5 milyon konutun yenilenmesi gerektiğini ve bunlardan 700 riskli konutun acil dönüştürülmesi gerektiğini belirtti. Dönüşümün önündeki en büyük engelin finansman olduğu vurgulandı.
Kamunun sağladığı kaynaklar olsa da yeni finansman modellerine ihtiyaç olduğu ifade edildi. Uzmanlar, “Finansmanı ve maliyeti kendi içinden çıkacak alan bazlı dönüşümle kısa sürede riskli yapı stoğu yenilenebilir” önerisinde bulundu. Kamu-özel işbirlikleri ve minimal imar artışları, finansman sorununu çözmek için önerilen yöntemler arasında yer aldı.
Ekonomik Yetersizlik ve Dönüşüm Zorluğu
Kentsel dönüşüm uzmanı Mimar Dr. Nihat Şen, dönüşüm sürecinde karşılaşılan en büyük sorunlardan birinin ekonomik yetersizlik olduğunu belirtti. Şen, “Alan bazlı kendi kaynağından çıkan projelere ihtiyacımız var” dedi. Bu tür projelerin uygulanması durumunda, daha yaşanabilir ve güvenli binalar elde edileceği vurgulandı.
Şen, dönüşüm sürecinin vatandaşların konfor alanlarından feragat etmesiyle olumlu bir şekilde ilerleyeceğini ifade etti. “Metrekare derdine takılmamak gerekiyor” diyen Şen, dönüşümün bir milli güvenlik meselesi olduğunu ve zaman kaybı yaşanmaması gerektiğini belirtti.
Belediyelerin Rolü ve Paydaşların Katılımı
Şen, dönüşüm sürecine mülk sahipleri, sivil toplum kuruluşları ve özellikle belediyelerin dahil olması gerektiğini vurguladı. Belediyelerin, bu süreçte arabuluculuk yaparak sorunları çözmesi gerektiğini ifade etti. “Belediyeler, vatandaş ile müteahhit arasında sıkıntı yaşanmadan her türlü paketi hazırlayacak ve sorunu çözecek kurum olmalıdır” dedi.
Bu sürecin şeffaf bir şekilde yürütülmesi gerektiğini belirten Şen, dirençli kentsel oluşum için zihinsel dönüşümün önemine dikkat çekti. “Can ve mal güvenliği riskini ortadan kaldırıcı, hizmet ve refah odaklı hareket edilmelidir” açıklamasında bulundu.
KDV Muafiyeti ve Finansman Modelleri
Anadolu Yakası İnşaat Müteahhitleri Derneği (AYİDER) Başkanı Hakan Şişik, kentsel dönüşümün finansmanının sağlanmadığı sürece sağlıklı bir süreçten söz edilemeyeceğini belirtti. Şişik, “Kentsel dönüşüm finansmanı oluşmadığı sürece sağlıklı bir süreçten söz edemeyiz” dedi. Kamu-özel işbirlikleri ve minimal imar artışları gibi çözümler önerildi.
Şişik, KDV, tarife ve ücretlerde tam muafiyet sağlanmasının dönüşümün önündeki engelleri kaldırabileceğini ifade etti. “Kentsel dönüşüm sürecindeki yapılar ruhsat harçlarından muaf olmasına rağmen çeşitli ücretlerle kamunun müteahhit firmalardan ücretler alındığı bilinmektedir” dedi.
Yeni Daire Çıkışı ve Dönüşüm Modelleri
Deprem Güçlendirme Derneği (DEGÜDER) Kurucu Başkanı Sinan Türkkan, imar artışı ile çözümün mümkün olmadığını belirtti. Türkkan, müteahhit ile vatandaşın karşılıklı feragat göstererek dönüşüm ya da güçlendirmenin mümkün olduğunu ifade etti. “Çeşitli modeller olabilir” diyerek, örnekler sundu.
Türkkan, “10 daireli bir binada hak sahipleri ilave 5-10 metrekareden vazgeçtiğinde, apartman çok küçülmeden 2 daire daha çıkabiliyor” dedi. Bu modelin, maliyetleri düşürerek dönüşümü hızlandıracağı belirtildi. Ayrıca, kentsel dönüşüm finansman bankası kurulması gerektiği önerildi.